Czy warto szukać definicji innowacji społecznych, czy lepiej skupić się na wdrażaniu nowatorskich działań, które nie poddają się sztywnym regułom? Gdzie szukać źródeł finansowania projektów? Jak zarządzać innowacjami społecznymi, aby po prostu działały? O tym podczas 7. Forum Rozwoju Mazowsza rozmawiali: Anna Dziama Dyrektor Pracowni Edukacji w Centrum Nauki Kopernik, Hanna Kądziela Naczelnik Wydziału Innowacji Społecznych w Departamencie Zarządzania EFS Ministerstwa Rozwoju, Magdalena Klaus Prezes Zarządu Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Rafał Kramza Prezes spółki Dimpact wywodzącej się z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego oraz Jakub Wygnański Prezes Zarządu Pracowni Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”. Debatę poprowadziła Elżbieta Szymanik Zastępca Dyrektora ds. EFS w Mazowieckiej Jednostce Wdrażania Programów Unijnych.
Najbardziej ogólna definicja innowacji społecznych określa je jako nowe działania mające na celu polepszenie jakości życia pojedynczych osób czy całych społeczności. Innowacyjność może wynikać z wprowadzania rozwiązań unikalnych lub już stosowanych, ale występujących w zupełnie nowym kontekście. Innowacje społeczne mogą dotyczyć bardzo wielu dziedzin – edukacji dzieci i dorosłych, integracji zawodowej osób bezrobotnych czy usług opiekuńczych dla dzieci, osób starszych i osób z niepełnosprawnościami. W tworzeniu i prowadzeniu projektów innowacyjnych ogromną rolę pełnią organizacje pozarządowe.
Aby innowacje mogły zostać wprowadzone z sukcesem i przynieść korzyści odbiorcom, niezwykle ważne jest odnalezienie nisz do wypełnienia, czyli umiejętne określenie realnych potrzeb społecznych. Według Jakuba Wygnańskiego ze „Stoczni”, współcześnie mamy do czynienia z ogromną liczbą działań uznawanych za innowacje społeczne, które właściwie nimi nie są, bo nie odpowiadają na realne potrzeby, a są tylko fabrykowanymi marzeniami. Jak stwierdził, przy obecnej modzie na innowacje oraz postęp technologiczny bardzo ważne jest przede wszystkim to, aby nie zatracić sensu prowadzenia działań. My jako gatunek coraz bardziej wiemy, jak rzeczy robić i coraz rzadziej zadajemy sobie pytanie, po co?! – powiedział. Zdaniem Hanny Kądzieli z Ministerstwa Rozwoju: Proces poszukiwania obszaru, na którym innowacja może się zadziać to kluczowy element na całej ścieżce wdrażania innowacji.
Rafał Kramza z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, powołując się na przykład XVII wiecznej inicjatywy, która przyczyniła się do wynalezienia chronometru niezbędnego do astronawigacji ułatwiającej ludziom podróżowanie drogą morską, pokazał, że zjawisko wprowadzania innowacji społecznych nie jest niczym nowym. Magdalena Klaus z Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych zwróciła natomiast uwagę na to, że innowacje społeczne bardzo często wymagają podejścia eksperymentalnego. Przepisy prawne dotyczące rynku pracy nie „myślą” w kategoriach: „kupmy osobie bezrobotnej rower, żeby mogła dojechać do pracy”, one sprawdzają, ile lat taka osoba spędziła poza rynkiem pracy, do którego poziomu pod względem zarejestrowania w urzędzie pracy się kwalifikuje, a więc są bardzo zamykające – powiedziała Prezes FISE. Przeciwwagą dla takiego traktowania osoby bezrobotnej jest właśnie prosty zabieg kupienia roweru, a więc spowodowania, że osoba taka będzie mogła sama wziąć sprawy w swoje ręce i nie korzystać już z pomocy systemowej.
Często okazuje się, że innowacje pojawiają się i rozwijają w sposób niezamierzony, czy też jako rozwinięcie już istniejących projektów. O takiej innowacji opowiedziała Anna Dziama z Centrum Nauki Kopernik. Podczas współpracy z grupami szkolnymi i nauczycielami odwiedzającymi Centrum okazało się, że marzeniem wielu z nich jest to, aby w ich miejscowościach, nieraz bardzo odległych od ośrodków edukacji nieformalnej, także istniały miejsca, gdzie dzieci i młodzież mogłyby w inny sposób poznawać świat, niż tylko poprzez przekazywanie im wiedzy zastanej. (…) W ten sposób wyrósł ruch i program edukacyjny „Klubów Małego Odkrywcy”, które można założyć w każdej szkole i w każdej bibliotece – powiedziała szefowa Pracowni Edukacji CNK – Zaskoczyło nas, że Ci ludzie robią w swoich środowiskach lokalnych znacznie więcej, niż my moglibyśmy wymyśleć. W tej chwili jest to dynamiczny ruch społeczny bardzo przedsiębiorczych i bardzo innowacyjnych ludzi, rozprzestrzeniający się również poza granice Polski – dodała.
Jak fundusze unijne wspierają realizację projektów w zakresie innowacji społecznych?
Mazowsze ma do dyspozycji ponad 8 mld zł z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego. Innowacje społeczne są często podejmowane w obszarze włączenia społecznego i walki z ubóstwem, na który zagwarantowane jest ponad 700 mln zł. Środki te pozwolą m.in. na wsparcie rodzin wielodzietnych i ubogich rodzin z osobami starszymi lub niepełnosprawnymi (działanie 9.1), czy rozwój środowiskowych usług społecznych (działanie 9.2). Więcej informacji na www.funduszedlamazowsza.eu.
Forum Rozwoju Mazowsza organizowane jest już od siedmiu lat i stanowi miejsce debat o najważniejszych wyzwaniach, jakie stoją przed regionem w kontekście zwiększania jego konkurencyjności w kraju i Europie. Formuła wydarzenia to unikalna okazja do dialogu pomiędzy wszystkimi uczestnikami procesu podziału i wdrażania funduszy unijnych. Ostatnia edycja wydarzenia odbyła się w dniach 16-17 listopada 2016 roku na Stadionie Legii w Warszawie. W wydarzeniu organizowanym przez Mazowiecką Jednostkę Wdrażania Programów Unijnych uczestniczyło ponad 2200 osób na miejscu oraz w ramach transmisji na żywo. Na trzech scenach odbyło się prawie 30 debat, podczas których doświadczeniami podzieliło się ponad 160 ekspertów reprezentujących administrację rządową, samorządową, biznes, a także organizacje pozarządowe. Wydarzenie odbyło się pod honorowym patronatem Marszałka Województwa Mazowieckiego, Ministerstwa Rozwoju, Ministerstwa Cyfryzacji i Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
