Jak klastry mogą wspierać rozwój firm i wzmacniać gospodarkę? Co zrobić, aby współpraca nie zakończyła się na początkowym etapie? O tym podczas 7. Forum Rozwoju Mazowsza rozmawiał Paweł Nowicki Prezes BTM Innovations z Thomasem Lämmer-Gamp Dyrektorem Europejskiego Sekretariatu ds. Analiz Klastrów (ESCA), Katarzyną Kowalską Wiceprezesem Fundacji UNIMOS i Managerem AgroBioCluster, Piotrem Popikiem z Cluster City GmbH, Zbigniewem Bednarskim Prezesem Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego i Liderem Mazowieckiego Klastra Chemicznego oraz Tomaszem Ponińskim Prezesem Fundacji Innowacyjna Polska. Debata odbyła się pod patronatem Związku Pracodawców Klastry Polskie.
W jaki sposób rozwijać gospodarkę? Na przykład tworząc sieci powiązań sektorowych i międzysektorowych w ramach klastrów. Razem łatwiej kreować rozwiązania dopasowane do potrzeb większej grupy odbiorców, ale też umacniać przewagę konkurencyjną na rynku. Szczególnie cenna jest współpraca biznesu, nauki i administracji, ponieważ pozwala na kompleksowy rozwój miast i regionów. Zgodnie z danymi Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w Polsce działa ponad 130 klastrów, jednak tylko część z nich ma potencjał do tego, aby wpływać na gospodarkę. Dlaczego tak się dzieje? – Jeśli chcemy rozwijać gospodarkę przez klastry musimy być konkretni. Musimy rozwijać sieć powiązań w danym regionie w oparciu o realizację konkretnych celów – powiedział Thomas Lämmer-Gamp z Europejskiego Sekretariatu ds. Analiz Klastrów. Podstawą współpracy powinien być zidentyfikowany potencjał i koncentracja firm specjalizujących się w tym obszarze, np. technologii informacyjno-komunikacyjnych, lotnictwa, chemii czy rolnictwa.
Klastry mogą być zarówno efektem oddolnych, jak i odgórnych inicjatyw. Na Mazowszu od 2014 roku działa Klaster Biogospodarki Rolno-Spożywczej powstały w wyniku realizacji ponadnarodowego projektu ORKIESTRA. Utworzony został oddolnie na podstawie identyfikacji południowego Mazowsza jako zagłębia produkcji owoców i warzyw. W proces analiz i warsztatów na etapie tworzenia klastra zaangażowani zostali zarówno przedsiębiorcy, jak i samorządy oraz izby przemysłowe. – Przez półtora roku klaster miał zewnętrzne finansowanie. Jesteśmy na etapie przygotowania propozycji wartości, gdzie będzie współfinansowanie przez przedsiębiorców naszej działalności koordynacyjnej. Zależy nam na tym, żeby przedsiębiorcy chcieli zakupić usługi, ponieważ to nam powie, że są one wartościowe i potrzebne – powiedziała Katarzyna Kowalska z AgroBioCluster – Chcemy się skoncentrować na współpracy międzybranżowej i międzyklastrowej, ponieważ w tym widzimy możliwość tworzenia nowych produktów i usług oraz przygotowania ich do wejścia na rynki międzynarodowe tworząc wspólną ofertę. Z kolei wokół Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego dofinansowanego ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 skupia się Mazowiecki Klaster Chemiczny. Powstanie klastra było inicjatywą Agencji Rozwoju Mazowsza, która dostrzegła dużą koncentrację firm związanych z branżą chemiczną i petrochemiczną w regionie. – Obecnie mamy już 127 członków, przestaliśmy być już tylko klastrem mazowieckim, mamy przedstawicieli z województwa dolnośląskiego, pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Poza początkową fazą jesteśmy w dużej mierze finansowani przez Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny i stanowimy naturalne jego rozszerzenie – powiedział Zbigniew Bednarski z Mazowieckiego Klastra Chemicznego – Staramy się być podmiotem crosssektorowym, który pokazuje różne rozwiązania, w różnych sektorach, aby firmy korzystały nawzajem z własnych doświadczeń.
Jednym z czynników ułatwiających powstawanie klastrów w minionych latach była dostępność finansowania zewnętrznego, w tym unijnego. Nie wszystkie z utworzonych powiązań są jednak w stanie generować wartość. – W Polsce rzadko powołanie inicjatywy klastrowej było poprzedzone solidnym mapowaniem potencjału rozwojowego, łańcuchów wartości, potencjalnych członków klastra itd. Bez tego typu analiz trudno jest znaleźć ofertę dla członków, kreować wartość – powiedział Piotr Popik z Cluster City GmbH. W obecnej perspektywie fundusze unijne mogą stanowić wsparcie w realizacji konkretnych działań, np. wprowadzania innowacyjnych rozwiązań branżowych. Co istotne, promowane są inicjatywy podejmowane przez krajowe i regionalne klastry kluczowe.
O ile podjąć decyzję o współpracy jest stosunkowo łatwo, to dużym wyzwaniem jest zapewnienie tego, aby działalność klastra przynosiła rzeczywiste efekty. Korzyści z tego typu powiązań jest wiele, począwszy od możliwości czerpania z wiedzy i doświadczeń innych podmiotów, pozycjonowania marki, po większy potencjał do pozyskiwania klientów dzięki otwarciu na nowe rynki. Wymaga to jednak profesjonalizacji klastra i odpowiednich kompetencji w zarządzaniu. – Profesjonalizm może być rozumiany na dwa sposoby. Po pierwsze profesjonalizm wynikający z właściwej strategii, czyli stworzenie klastrów, które rzeczywiście odpowiadają na potrzeby członków, a po drugie profesjonalizm w działaniu – powiedział Tomasz Poniński z Fundacji Innowacyjna Polska. Kluczową kwestią jest więc zdiagnozowanie potrzeb, a następnie wypracowanie oferty umożliwiającej ich realizację. Specyfiką takiej formy organizacji jest duże zróżnicowanie, dlatego warto uwzględnić segmentowanie oferty do poszczególnych grup odbiorców. – Tym, co ostatecznie weryfikuje żywotność klastra jest kwestia czy członkowie klastra są gotowi płacić za ofertę, którą dostarcza organizacja klastrowa – powiedział Piotr Popik z Cluster City GmbH. Klaster nie może polegać sam na sobie. Konieczna jest współpraca z innymi sieciami w regionie, kraju, czy nawet na arenie międzynarodowej. Chociażby w tym celu, aby czerpać z unikalnej wiedzy i doświadczeń, na co zwrócił uwagę Thomas Lämmer-Gamp z Europejskiego Sekretariatu ds. Analiz Klastrów.
Jak fundusze unijne wspierają klastry?
Mazowsze ma do dyspozycji ponad 8 mld zł z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020. Klastry mogą skorzystać z wsparcia na prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej (działanie 1.2), umiędzynarodowienie (działanie 3.2), czy też wdrażanie innowacyjnych produktów i usług (działanie 3.3). Do 3 marca grupy przedsiębiorstw mogą wnioskować o dofinansowanie m.in. udziału w misjach gospodarczych, wizytach studyjnych, krajowych i zagranicznych wydarzeniach targowo-wystawienniczych. Wszystko po to, aby zdobywać nowe doświadczenia i kontakty biznesowe, a w efekcie nawiązywać zagraniczne kontrakty handlowe i zwiększać przychody z eksportu. Pula konkursu to ponad 30 mln zł, a jeden przedsiębiorca może uzyskać nawet 350 tys. zł. Więcej informacji dostępnych jest na www.funduszedlamazowsza.eu.
Forum Rozwoju Mazowsza organizowane jest już od siedmiu lat i stanowi miejsce debat o najważniejszych wyzwaniach, jakie stoją przed regionem w kontekście zwiększania jego konkurencyjności w kraju i Europie. Formuła wydarzenia to unikalna okazja do dialogu pomiędzy wszystkimi uczestnikami procesu podziału i wdrażania funduszy unijnych. Tegoroczna edycja wydarzenia odbyła się w dniach 16-17 listopada na Stadionie Legii w Warszawie. W wydarzeniu organizowanym przez Mazowiecką Jednostkę Wdrażania Programów Unijnych uczestniczyło ponad 2200 osób na miejscu oraz w ramach transmisji na żywo. Na trzech scenach odbyło się prawie 30 debat, podczas których doświadczeniami podzieliło się ponad 160 ekspertów reprezentujących administrację rządową, samorządową, biznes, a także organizacje pozarządowe. Wydarzenie odbyło się pod honorowym patronatem Marszałka Województwa Mazowieckiego, Ministerstwa Rozwoju, Ministerstwa Cyfryzacji i Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
